GeenDoofpot steunt klokkenluider Frits Veerman (74) en hoopt dat hij op korte termijn volledig wordt gerehabiliteerd. Veerman handelde naar eer en geweten door extreme spionage aan het licht te brengen maar kreeg stank voor dank. Hoogste tijd om deze ‘Nederlandse blamage van de eeuw’ recht te zetten – het deksel moet van deze doofpot.
Tussen gelijk hebben en gelijk krijgen zit soms een lange tijd. In het geval van Frits Veerman hebben we het over ruim 40 jaar. In de jaren zeventig van de vorige eeuw ontdekte hij dat zijn Pakistaanse collega-kerngeleerde Abdul Qadeer Khan atoomspionage pleegde. Dit alles speelde zich af bij het Fysisch Dynamisch Onderzoekslaboratorium (FDO) in Amsterdam, dat werk verrichtte werk voor Urenco in Almelo voor een geheim ultracentrifugeproject waarbij uranium werd verrijkt.
Niemand wilde naar Veermans spionageontdekking luisteren: noch de directie van FDO, noch de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD, de voorganger van de AIVD, red.). Hierop zocht Veerman de publiciteit. En dat doet hij tot op de dag van vandaag: zijn verhaal stond in kranten en tijdschriften van Story tot NRC. Dit jaar was hij hoofdgast op het podium bij het Fraude Film Festival in Amsterdam en bij een internationale bijeenkomst over klokkenluiders in Utrecht. Het Huis voor Klokkenluiders, dat voornamelijk in de media komt vanwege interne strubbelingen en tragische bestuurswisselingen, heeft de zaak-Veerman nu als vrijwel enige spraakmakende affaire in behandeling genomen. De deskundigen zullen uitspraak doen over de wijze waarop Veerman door zijn toenmalige werkgever is behandeld. Bij GeenDoofpot rijst de vraag waarom alles zo verschrikkelijk lang moet duren.
Boffen
‘Frits Veerman boft dat hij in Nederland woont en altijd nuchter is gebleven,’ stelt Ben Paulides van GeenDoofpot. ‘Als hij in een land als de VS of Rusland had gewoond, hadden ze hem waarschijnlijk allang in stilte laten verdwijnen. Wat dat betreft, is Nederland een “eigenaardig” land.’
De tolerantie van de Nederlandse overheid is waarschijnlijk ingegeven doordat het geen raad wist met deze zaak en Veerman vanaf dag één met zijn verhaal naar buiten is getreden. Na zijn verhoor door de BVD in de Bijlmerbajes, waar hij twee dagen onder druk werd gezet, wandelde hij linea recta door naar de redactie van de Telegraaf. ‘Ik heb ze nog gevraagd of het een strafbaar feit was als ik dat zou doen. Ze zeiden “nee”, maar dat wist ik allang. Daarbij hoopten ze dat ik mijn mond zou houden maar dat heb ik nooit toegezegd.’
Bij FDO stal Khan essentiële techniek benodigd voor het bouwen van een atoombom. Veerman: ‘Het is schandalig hoe de Nederlandse overheid met deze materie is omgesprongen. Als er straks vanuit Iran een nucleaire raket op Israël wordt afgeschoten, zou daarop “made in Holland” moeten staan. Want Khan kreeg alle gelegenheid om met de gestolen atoomkennis bij diverse landen te leuren: Iran, Noord-Korea, China, Libië. Leg dat maar eens uit aan de mensen die straks zo’n bom op hun hoofd krijgen.’
Held
Khan is in Pakistan, waarvoor hij spioneerde, een ware volksheld. Zijn woning in Islamabad wordt streng bewaakt: hij leeft er als een prins in weelde.
Veerman leeft in aanzienlijk minder weelde in een nette rijtjeswoning in Noord-Holland. Met de steun van zijn vrouw en gezin is hij de afgelopen decennia overeind gebleven. ‘Ik ben wielrenner geweest en ik heb in 1963 met Reinier Paping de Elfstedentocht geschaatst, dus opgeven ligt niet in mijn aard.’ Die eigenschap komt hem goed van pas, want een lange adem heeft Veerman nodig als het om rehabilitatie gaat. In 2019 moet het eindelijk zover zijn. Dan moet er erkenning komen voor het feit dat hij altijd de waarheid heeft gesproken, onterecht is ontslagen, en ongepast is geïntimideerd en gestalkt door de BVD. Half Nederland weet het al maar bij de regering is kennelijk nog niemand op het idee gekomen om excuses en een schadevergoeding aan te bieden. ‘Het zou Rutte en de zijnen sieren om hier met spoed een gebaar te maken. Financiële compensatie voor het leed dat de Nederlandse overheid willens en wetens Veerman heeft aangedaan is één, openlijke waardering voor het doen van zijn moedige burgerplicht door hem een lintje te geven op Koningsdag is twee,’ aldus GeenDoofpot-bestuurslid Brian de Mello. ‘Deze man is een held.’
Achtergrondinformatie
Zowel het Duitse ZDF als het Amerikaanse CBS komen in 1979 met de onthulling: de Pakistaanse atoomgeleerde Abdul Qadeer Khan heeft in Nederland gespioneerd voor Pakistan.
Het blijkt dat Khan bij terugkomst in Pakistan een onderzoeksprogramma heeft opgezet om eigenhandig een gascentrifugelijn op te bouwen en het benodigde verrijkte uranium te produceren voor een atoomkop. In zijn laboratorium worden gascentrifuges ontwikkeld met de 4M-technologie die door het Nederlandse Urenco in Almelo is verfijnd.
In 2004 komt aan het licht dat Khan de nucleaire knowhow ook naar Libië, Noord-Korea en Iran heeft geëxporteerd. Op deze onthullingen wordt er een strafproces aangespannen tegen Khan en wordt hij officieel voor spionage aangeklaagd voor de Nederlandse rechtbank. Khan wordt echter op grond van een vormfout nooit veroordeeld. Hij spant nog een rechtszaak aan in Engeland om zijn ‘onschuld’ te bewijzen – zonder resultaat.
In 2005 verklaart ex-premier Ruud Lubbers in radioprogramma Argos dat de CIA er bij Nederland op aangedrongen heeft Khan niet te vervolgen zodat de inlichtingendienst hem beter in de gaten kon houden. Nederland heeft de kerngeleerde toen onder druk van de Amerikanen bewust laten lopen, aldus Lubbers. Dit staat echter haaks op de antwoorden van minister Donner van Justitie op vragen van Tweede Kamerleden eerder dat jaar waarin hij ontkent dat de Verenigde Staten bij deze zaak is betrokken. Volgens Donner is niet gebleken dat de CIA een rol heeft gespeeld in de afweging van het Openbaar Ministerie om Khan niet opnieuw te dagvaarden.
De definitieve onthulling van het falende Nederlandse optreden zou afgeleid kunnen worden uit het geheime strafdossier van Khan. Op 10 september 2005 wordt echter bekend dat het betreffende strafdossier is verdwenen uit het archief van Rechtbank Amsterdam. Ondertussen is Frits Veerman na al die jaren nog steeds niet gerehabiliteerd, terwijl de bedenkelijke rol van de Nederlandse overheid al is toegegeven. De VS wilde dat Pakistan de mogelijkheid zou krijgen om een atoomwapen te ontwikkelen om de balans in de regio te ‘herstellen’. India was immers al in het bezit van een atoombom en profileerde zich in die tijd als een bondgenoot van de toenmalige Sovjet-Unie. Het kabinet-Lubbers besloot dit streven geen strobreed in de weg te leggen. Met alle onvoorziene gevolgen van dien, die tot op de dag van vandaag oorlogsgevaren met zich meebrengen.
